Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanı Raci Kaya, emekli maaşlarının düşük olduğunun nedenini açıkladı

Türkiye’de ortalama yaşam süresinin 78 yıla kadar çıktığını, eskiden “mezarda emeklilik” dönemi yaşandığını söyledi. “Eskiden 50-55 yaşında ölüyorduk” ifadesini kullandı.

Kaya, Emekli sayısının da son dönemde yaklaşık 3 milyon arttığını, prim ödeme süresi ve emeklilik yaşının Avrupa Birliği düzeyinin oldukça altında kaldığını dile getirdi: “Prim ödeme süresi 20 yıl, AB’de ortalama 40 yıl; emeklilik yaşı bizde 48, AB’de 65.” 
İşverenin sigorta primi yükünün de OECD ortalamalarına göre biraz yüksek olduğunu, bunun sistem üzerindeki baskıyı artırdığını belirtti.

Bu açıklamalar bazı kesimlerde tepki çekti; örneğin “Emekliler uzun yaşadıkları için maaşları düşük” şeklindeki ifade eleştirildi.

Başkan Kaya’nın açıklamalarında mali dengesizlik, erken emeklilik, artmış emekli sayısı, kısa prim ödeme süreleri gibi başka etkenler de yer alıyor. Yani maaşların düşüklüğünü sadece yaşam süresinin uzamasıyla açıklama resmiyetten uzak olduğu belirtildi.

Emekli maaşlarının düşüklüğü, Türkiye’de uzun süredir tartışılan ekonomik ve sosyal bir sorun. Bu durumun birkaç temel nedeni var; kısaca şöyle özetlenebilir:
1. Prim Gün Sayısı ve Kazanç Düzeyi

Emekli maaşları, çalışanın prim gün sayısına ve primlerin yatırıldığı kazanç düzeyine göre belirleniyor.

Uzun yıllar asgari ücret üzerinden prim ödeyenler, düşük maaş alıyor.

Prim gün sayısı az olan veya geç emekli olan kişilerde de maaş düşük kalıyor.

2. Aylık Bağlama Oranının (ABO) Düşürülmesi

1999 ve 2008 reformlarıyla aylık bağlama oranı kademeli olarak düşürüldü.

1999 öncesinde prim gününe göre maaşın daha büyük kısmı bağlanırken,

2008 sonrası dönemde bu oran ciddi biçimde azaltıldı.
Bu nedenle yeni emekliler, aynı koşullarda bile eski emeklilere göre daha az maaş alıyor.

3. Enflasyon ve Alım Gücü

Son yıllarda yüksek enflasyon, maaşların alım gücünü ciddi şekilde eritti.

TÜFE artışına göre yapılan zamlar, gerçek yaşam maliyetini tam yansıtmıyor.

Özellikle kiralar, gıda ve enerji giderleri karşısında maaşlar yetersiz kalıyor.

4. En Düşük Emekli Maaşı Uygulaması

Hükûmet belirli dönemlerde taban emekli maaşı belirliyor (örneğin 16.500 TL).
Ancak bu, birçok emeklinin prim hakkına göre değil, siyasi kararlarla aynı maaşı alması anlamına geliyor.
Bu da uzun yıllar yüksek prim ödeyenlerle düşük prim ödeyenler arasında adalet sorununa yol açıyor.

5. Refah Payı ve İkramiyelerin Yetersizliği

Emeklilere yapılan refah payı eklemeleri veya bayram ikramiyeleri, kısa vadeli rahatlama sağlasa da kalıcı çözüm sunmuyor.

Emeklilerin gelirinin önemli kısmı hâlâ asgari geçim seviyesinin altında.